Ebeveynlik Stilimizin Çocuklarımız Üzerindeki Etkisi
Ağustos ayının son yazısından merhaba. Bu haftaki konumuz ebeveynlik stilimizin çocuklarımız üzerindeki etkisi. Yine Transaksiyonel Analiz bakış açısıyla ebeveynlik stillerini 4 grup altında toplayıp her birinin pozitif ve negatif taraflarından bahsedeceğim.
Eleştirel ebeveyn stili olan ebeveynler kontrolcü ve müdahalecidirler. Suçlayıcı, yargılayıcı, aşağılayıcı, ahlak dersi veren bir tutum sergilerler.
Pozitif tarafı: Eleştirel tutum eğer sadece davranış odaklı ve zaman zaman yapılıyorsa bir çocuğun üzerinde kendini geliştirmek ve kendiyle yarışmak için ittirici güç yaratabilir.
Negatif tarafı: Ama eleştiri devamlı yapıldığında ve kişiliğine yönelik olduğunda geliştirici olmak yerine yıkıcı olmaya başlar. Bu çocuk ‘Ne yaparsam yapayım annemi/babamı tatmin edemeyeceğim’ ve ‘BEN OK değilim’ kararı alır. Yetersizlik ve öfke hisseder. Genellikle bu çocuklar başarı odaklı yetiştirilirler. Başarısız olmak onların en büyük korkusudur. ‘Ancak başarılı olursam OK’im, sevilebilirim’ dinamiği taşırlar. Yetişkin hayatlarında artık bu eleştirel ses içlerine yerleşmiş bir sestir, başkalarının onları eleştirmesini engellemek için kendi kendilerini sıklıkla eleştirerek kendilerini korumaya çalışırlar. Ne yaparsa yapsın yeterli olmadığını hissettiğinden sürekli bir çabalama halindedirler.
Koruyucu ebeveyn stili olan ebeveynler sevgi dolu, koruyucu ve şefkatlidir.
Pozitif tarafı: Çocuk sevildiğini hisseder, kendini değerli ve güvende hisseder. Özellikle 0-7 yaş döneminde bir çocuğun tehlikelere karşı korunmaya ihtiyacı vardır.
Negatif tarafı: Eğer aşırı koruyucu bir ebeveyn varsa bu ebeveynin kaygı düzeyi de yüksektir. Bu ebeveynler sürekli çocuğunun başına bir şey gelecek endişesi taşırlar. O yüzden de çocuklarının özgürleşmesine ve düşmesine izin vermezler. Her an her saniye kontrol etme ihtiyacı duyarlar. Ebeveynin kaygıları bu çocuğa da bulaşmaya başlar. Çocuk ‘annem/babam olmadan yapamam’ ve ‘BEN OK değilim’ kararı alır. Yetersizlik ve öfke hisseder. Yetişkin hayatlarında da başkaları tarafından onay alma ihtiyacı duyarlar.
Çocuk ebeveynler spontane, yaratıcı, eğlenceli, neşeli kimselerdir. Kendi istek ve ihtiyaçlarına göre yaşamak isterler.
Pozitif tarafı: Bu ebeveynler çocuklarıyla oyun oynamayı ve eğlenmeyi severler.
Negatif tarafı: Bu ebeveynler çocuklarının ihtiyaçlarına cevap vermek ve empati kurmak konusunda yetersizdirler. Kendi istekleri her zaman önceliklidir. Verdikleri sözleri tutmayabilirler. Sorumluluk almak istemezler. Zorlandıklarında kaçarlar. Çocuklar bu ebeveynleri severler ama kendilerini güvende hissedemezler. İhtiyaçları sıklıkla ihmal edildiğinden duygularını ve ihtiyaçlarını yok saymayı öğrenirler.
Yetişkin ebeveynler kendi hayatının direksiyonunda oturan kontrol sahibi kimselerdir. Kendilerinin ve başkalarının duygularının farkındadırlar ama duygularıyla değil aklıyla hayatlarını yönetirler. Kendi istek ve ihtiyaçlarını önemser ama başkalarının istek ve ihtiyaçlarına karşı da duyarlıdırlar.
Pozitif tarafı: Bu kimseler soğukkanlıdır. Tutarlıdır. Güven verirler. Çocuklarının ihtiyaçlarına karşılık verirler ama onların yaşına uygun sorumluluklarını yapmasını beklerler. Düşmesine ve özgürleşmesine izin verirler. Ama çocuğa yaptıkları ve yapmadıklarından sorumlu olduğunu, bunun kazançları kadar bedelleri de olduğunu öğretmek isterler. Sürekli nasihat ve öğüt vermek yerine çocuklarına güçlü sorular sorarak farkındalık kazandırmaya ve düşündürmeye odaklanırlar. Problemi çözen kendileri değil çocuklardır. Onların yükünü üslenmezler. Onlar sadece ordadır, çocuk ihtiyacı olduğunda ulaşılabilir olduğunu bilir.
Negatif tarafı: Yetişkin kimseler çocukları gözünde de sosyal ilişkilerde de bazen ruhsuz ve soğuk olarak algılanabilir. Özellikle bizim kültürde duygularla yaşayanlar çoğunluk olduğu için aklıyla yaşayan bu grup insanların yeterince size sahiplenmediğini, önemsemediğini düşünebilirsiniz. Koruyucu ebeveynleri ilk başta tercih ederiz çünkü onlar bizi sorumluluklarımız konusunda yalnız bırakmaz hatta çoğu zaman ne yapacağımızı söyleyerek işimizi kolaylaştırırlar.
Şimdi sıra sizde. Sizin ebeveynlik stiliniz hangisi? Peki ya eşinizin? Anne babanız size hangi stilde ebeveynlik yaptılar? Çocukken ne kadar öfkelenseniz de siz de tıpkı anne/babanız gibi çocuğunuza ebeveynlik yapıyor olabilirsiniz. Eğer bundan rahatsızlık duyuyorsanız kızmak yerine çocuğunuzun ve sizin ihtiyaçlarını anlamaya odaklanın. Ebeveynlik çocuğunuzun doğasına ve yaşına göre şekillenmesi gereken bir şey. Bir çocuğun ihtiyacı cesaretlendirmek olurken başka bir çocuğun ihtiyacı büyümek olabilir. O yüzden aynı tutum her zaman her yerde işlemeyecektir. Ama siz sevgi dolu, tutarlı ve güvenilir bir ilişkiye yatırım yaparsanız bütün fırtınalara rağmen çocuğunuzun zamanı geldiğinde kendi limanına ulaştığına şahit olursunuz. Yeter ki arabanızın kontrolünü kaybetmeyin. Kendi merkezinizde kalın.
Uzm. Psk. Manolya Özek Tatış
