Yeni bir haftadan herkese merhaba… Geçen haftaki yazımızda okul öncesi dönemdeki üç gelişimsel dönemi ele aldık ve bu gelişimsel dönemlerin sağlıklı bir şekilde tamamlanmasının çocuğu okul yaşamına nasıl hazırladığından bahsettik. Bu haftaki konumuz, okul çağı olarak bilinen (7-11 yaş) ve Erikson’un “başarıya karşı yetersizlik duygusu” olarak adlandırdığı gelişimsel dönemin özellikleri olacak.
 
Bu dönemin başlangıcında çocuk için en önemli yaşam olayı okula başlamasıdır. Okul yaşamı çocuk için iki ayrı anlam ifade eder: anneden ayrılmak ve başarılı olmak. İlk olarak çocuğun anneden ayrılmakta zorluk çekmesini ifade eden ayrılma kaygısını ele alacağız. Ayrılma kaygısı, yaklaşık 6 aylık bebeklerde görülmeye başlayan bir durum tepkisidir. Bowlby’e göre (1969) bebekler annelerine üç farklı şekilde bağlanır; istenilen ve sağlıklı olarak kabul edilen bağlanma stili güvenli bağlanma iken kaygılı ve kaçıngan bağlanma stilleri güvenli olmayan bağlanma stili olarak kabul edilir. Bağlanma stillerinde ortaya çıkan davranışsal örüntüleri kısaca tanımlayacak olursak:
 

• • *Güvenli bağlanmada, bebeğin annesinden ayrıldığında annesinin geri geleceğini bilmesi ve bir kaygı yaşasa da bu kaygıyı kendi kendine giderebilmesi ve hayatına devam edebilmesi,
  • *Kaygılı bağlanmada, annesinden ayrılan bebeğin çok büyük bir kaygı yaşaması, huzursuzlanıp ağlaması ve çevresindeki diğer yetişkinler tarafından yatıştırılamaması,
  • *Kaçıngan bağlanmada ise bebek annesinden ayrıldığında herhangi bir kaygı duymaz, diğer yetişkinler ile annesi arasında bir fark gözetmemesi söz konusudur.

   
  Okul korkusu olan çocukların çoğunlukla annelerine kaygılı bağlandığı ve okul korkusunun aslında bir ayrılma kaygısı olduğu düşünülmektedir.
   
  Ayrılma kaygısı yaşayan çocuklarda aşağıdaki davranışlar görülebilir:

  • • *Uyku düzeninde bozulma, kabuslar görme, alt ıslatma,
    • *Sebepsiz karın ve baş ağrıları,
    • *Sebepsiz ağlama atakları,
    • *Sinirlilik, alınganlık gibi olumsuz duygular,
    • *İştahsızlık ve keyifsizlik.

     
    Ayrılma kaygısı yaşayan çocuklar özellikle fiziksel rahatsızlıklarını bir bahane olarak öne sürebilir ve okula gitmeyeceğine kesin olarak inandığında bu davranışlar ortadan kalkabilir. Bu döngünün sürekli tekrarlanması zamanla yerleşik bir hale gelerek çocuğun fiziksel ve psikolojik sağlığını, okul başarısını olumsuz yönde etkileyebilir. 
     
    Bu dönemdeki çocuklar için önemli olan bir diğer konu ise birincil hedefleri olan başarma isteğidir. Çocuk bu döneme kadar edindiği tüm bilgileri okul yaşamında kullanmaya başlayacak ve alışık olmadığı bir sistem içerisinde bir sürü yeni bilgiyle karşılaşacaktır. Okul öncesi hayatının büyük çoğunluğunu oyunla geçirmeye alışmış olan çocuğun okul yaşamına adapte olması ve “başarıya ulaşması” her zaman kolay olmayabilir. Eğer çocuk kendini yeterince başarılı hissetmez ve akranlarıyla kıyaslanırsa aşağılık/yetersizlik duyguları ortaya çıkacaktır. Bu sebeple, okula yeni başlayan çocuğun kazandığı her yeni beceriyi desteklemek, okul dışındaki yaşamında oyunlara ve çeşitli fiziksel aktivitelere yer vermek, ona okul başarısının hayatın yalnızca bir parçası olduğunu hissettirmek önemlidir. Anne-babanın çocuk için çok yeni bir deneyim olan bu zorlu süreçte çocuğa rehberlik etmesi ve destekleyici olması çocuktaki öz-yeterliliği geliştirerek onu yaşama sağlıklı bir şekilde hazırlayacaktır.
     
    Bazı gelişimsel dönemlerde ebeveynlik oldukça zorlayıcı olabilir ve anne-babalar çocuklarında ortaya davranış problemlerini çözemediklerinde kendilerini yetersiz hissedebilir. Bütün çocuklar aynı aşamalardan geçse de her çocuğun birbirinden farklı olduğu ve ebeveynliğin öğrenilebilen bir beceri olduğu unutulmamalıdır.
     
    Ebeveynlik becerilerinizi geliştirmek ve çocuğunuzla daha sağlıklı bir ilişki kurmanın yollarını keşfetmek için Etkili Anne-Baba Eğitimimizi inceleyebilirsiniz.
     
    Uzm. Psk. Büşra Seldüz
     
    Kaynak:

    Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss, Vol. 1: Attachment. New York: Basic Books.

    Erikson, E. H. (1963). Childhood and society. New York: Penguin