Az önce yine kaygılı bir aile çıktı ofisimden. Üniversitede okuyan çocukları kendi seçtiği bölümü sevmemiş okulu bırakmak istiyormuş. Bütün gün evde bilgisayar oynuyormuş. Özellikle anne çocuğuna etki yaratamamaktan onun böylesine atalet halinde olmasından çaresiz ve evladının geleceği için endişeli hissediyor. Bu hikâye eminim tanıdık geldi sizlere de. Belki siz de ders konusunda sürekli çatışırken buluyorsunuz kendinizi. İnternet ve TV’yi yasaklamak dışında bir yöntem işe yaramıyor. Atalet halinde olan çocuğunuzu harekete geçirmek mümkün mü?    
 
Bu konu en çok ergenlik döneminde zorladığı için daha çok ergenlik dönemi ve de şu an ki ergenlerin bulunduğu Z kuşağı özelliklerinden bahsederek ilerlemek istiyorum. ‘Benim çocuğum uyumlu, isteneni yapan bir çocuktu. Ne oldu da böyle değişti, nerede hata yaptık doktor hanım hiç anlamıyorum.’ diyen çok ebeveynle tanıştım. Ergenlik 3 yaş döneminden sonra ikinci bir kimlik oluşturma dönemi; duygular yoğun yaşandığı için iniş çıkışın sık olduğu, bolca hayal dünyasında yaşandığı için de ayların yere basmadığı bir dönem. Ailenin yerini arkadaşın aldığı, sosyal beğeni ihtiyacının top yaptığı bir dönem.
 
Z kuşağı dönemi özelliklerine baktığımızda da;
 
Dijital cihazlarla çok fazla vakit harcama eğilimi var, ekrana bakma süreleri oldukça fazla. Akademik hayatları ve iş düzenleri konusunda endişeye girme eğilimindeler. Ergenlik sürecinde daha fazla depresyona girme ya da diğer zihinsel sağlık sorunları ile karşılaşma eğilimindeler. Dikkat eksikliği ya da odaklanamama gibi problemleri yaşama olasılıkları yüksek. Diğer kuşaklara göre daha özgür ve özel bir birey olarak kabul görülme içgüdüsü var.
 
Tekrar sorumuza geri dönelim. Ergenlik ve Z kuşağında olan bir çocuğa nasıl etkili bir ebeveynlik yapabiliriz? Eğer bir kişi üzerinde etki yaratmak istiyorsak o kişinin gerçeğini kabul ederek işe başlamalıyız. Z kuşağındaki bir ergeni dijital dünyadan koparmak pek de akıllıca bir yöntem olmayacaktır. Ya da özgür olmaya ihtiyaç duyan Z kuşağındaki bir ergeni sürekli kontrol etmek, eleştirmek, nasihat etmek onu öfkelendirmekten başka bir işe yaramayacaktır.
 
Bu döneme gelmiş bir gencin artık bir ebeveynden çok bir koça ihtiyacı vardır. İster siz ister bir başkası ona rol model olabilmeli, onun dünyasına uyumlanarak işe başlamalısınız. Hem kendi kararlarını kendi vermek isteyen büyüdüğünü iddia eden bir genç vardır karşınızda, hem de sadece kendi istek ve ihtiyaçlarına göre yaşamak isteyen geleceği okuyamayan bir çocuk. Bu gencin büyüme yolculuğunda ona güvenen dayanıklı ve tutarlı bir rehbere ihtiyacı vardır; iyi bir rehber denemesine ve hata yapmasına izin verir ama yaptıklarının da yapmadıklarının da sorumluluğunu taşımasını bekler, gerekirse bedellerini ödemesini ister. Kolay değildir tabii bir ebeveynin çocuğunun hata yaptığını göre göre susmak, beklemek ama uzun vadede çocuğumuzun kendi ayakları üzerinde duran bir birey olmasını bekliyorsak kendimizi de kontrol etmeyi ve sabretmeyi öğrenmeliyiz.
 
İşte bu noktada geçen hafta giriş yaptığımız bir bireyin gelişimi için olmazsa olmaz geri bildirim konusundan bahsedeceğim. Çocuklarımızın dürtüsel, sadece kendi istek ve ihtiyaçlarına göre davranmayı bırakıp aklını kullanabilen, durumları gerçekçi analiz edip harekete geçebilen bir yetişkine dönüşmesi için onlara öğüt vermek ve eleştirmek yerine geri bildirim verme becerimizi geliştirmeliyiz. Geçen hafta bahsettiğimiz geri bildirimin özellikleri şöyleydi:
 
*Geribildirim, gözlemlenen, görülen davranışa ve net veriye dayanarak verilir. Hangi konuyu geliştirmesine ihtiyacı olduğunu düşünüyorsanız haftalık bir değerlendirme günü belirleyin ve somut örnekleri paylaşın.
 
*Geribildirim verdiğiniz kişinin yaptıklarının ve yapmadıklarının karşısında bulunan kişiyi nasıl etkilediğini tanımlar. Böyle davranmasının sizi nasıl etkilediğini ona anlatın. Gelecek kaygısı mı, endişe mi, her neyse otantik duygularınızı paylaşın.
 
*Konu özetlenerek, karşı tarafa destek vermeyi amaçlar. Genellikle ergenlerin kafası karışıktır. Uzun ve detaylı cümleler sıkmaktan ve kafasını daha da bulandırmaktan başka bir işe yaramaz. Konuyu özetleyin, kısa ve net olun ve de en önemlisi onun gelişimini önemsediğinizi ve her zaman ona destek olmaya hazır olduğunuzu ifade edin.
 
*Geri bildirim vermeden önce izin almak etkili olur. Özellikle bir ergenle konuşurken dikkatli olun. Söylediğiniz her şeyi bir eleştiri olarak duymaya eğilimlidirler. İzin aldıktan sonra duygu ve düşüncelerinizi ifade edin.
 
*Güven ve saygı dolu bir ilişkideki taraflarca paylaşılması etkisini artırır. Onun üzerinde etki yaratmak istiyorsanız güvendiği, sevdiği ama kaybetmekten de korktuğu sözünün arkasında duran tutarlı biri olmalısınız. Eğer siz sınırları olmayan, kendi koyduğu kuralları bozan biriyseniz önce kendiniz üzerinde çalışarak gerekirse destek alarak işe başlamalısınız.
 
Uzm. Psk. Manolya Özek Tatış